een snee die meer werd dan een snede

Eerst wat informatie wat zal helpen dit schrijven te begrijpen: Naast kunstschilder en schrijver ben ik een (zeer) enthousiaste sporter met een X aantal jaren ervaring in verschillende vechtsporten en bodybuilding. En…wanneer ik geïnteresseerd ben in iets, zoals bij vechtsporten, weet ik hoe ik mijzelf moet onderdompelen in de filosofische diversiteit van de sport. Zelfgenoegzaamheid dus. Maar, naast deze zelfgenoegzaamheid, bracht het me een aantal oprechte ervaringen die mij enig inzicht gaven in mijn leven en het leven in het algemeen.

Dit artikel gaat over een van die ervaringen.
Om te beginnen is het goed te weten dat, in al de jaren dat ik vechtkunst beoefend heb, iaido de meest significante en bevredigende 'weg' was die ik heb bewandeld en... dit werd pas duidelijk nadat ik stopte met het beoefenen van iaido... mij waardevolle informatie gaf over de vechtkunst in het algemeen. Wat ik hiermee bedoel is, dat de werkelijk lading van iets (soms) pas duidelijk wordt als je er een stap vanaf doet. Als je volledig in een proces zit, verlies je vaak het vermogen om te zien waar het werkelijk om gaat. Vooral wanneer je vechtkunst beoefent volgens je eigen gecreëerde fantasie...alsof je probeert precies dat gevoel te bereiken dat je krijgt bij het kijken van een vechtfilm.

De ervaring waarover ik hier schrijf, is een van de dingen die de krijgskunst voor mij belangrijk maakte. Het was hier, deze momenten, waar het leven zelf verstrengeld raakte met de krijgskunst, en waar ik naar op zoek was. Dit gaf betekenis aan de hele reis en het trainen. Het werden de momenten waarop de valkuilen in het leven, zich begonnen te weerspiegelen in de krijgskunst. Ik hoop dat dit duidelijk wordt in dit schrijven....

In januari 2015 nam ik deel aan de Ishido cup, een open toernooi voor iaido en jodo. Verschillende hoge rang sensei (leraren) waren aanwezig om hun wijsheid te delen met iedereen die daarnaar kon luisteren :)...
Tijdens dit toernooi zou ik mijn sandan-examen (vierde dan) afleggen en deelnemen aan de wedstrijden die traditioneel voor het examen worden gehouden.
Hoewel ik dacht dat de dag normaal begon en er niets bijzonders gaande was, gebeurde er plotseling iets wat alles een andere wending gaf. Tijdens de eerste taikai (wedstrijd), tijdens het uitvoeren van "ganmen ate" (kata nummer acht van de eerste twaalf seitei kata), sneed ik mezelf in mijn linkerhand. Het was in de beweging van het omdraaien om me voor te bereiden op een stoot met het zwaard naar een tegenstander die achter je staat. Het eerste wat ik merkte was dat de koiguchi (de opening van de schede) uit mijn saya (schede) barstte en door de lucht vloog en voor een wachtende iaidoka (iemand die iaido beoefent) belandde. Pas na afloop van de kata realiseerde ik me dat mijn hand vochtig voelde en na een vluchtige blik ontdekte ik dat ik me had gesneden. Ik stak onmiddellijk mijn handen in de lucht en wachtte tot de scheidsrechter zou opmerken wat er gebeurd was. Ik hoefde niet lang te wachten. Ik moest de wedstrijd staken en ging naar het ziekenhuis voor twee hechtingen. Geen examens voor mij......

Het feit dat ik mezelf sneed door een onvolledige "sayabiki" (het terugtrekken van de schede zodat het zwaard gemakkelijker uit de schede kan worden getrokken) is slechts één deel, en minst belangrijkste, van het verhaal. Ik was eigenlijk eerder verbaasd dan dat het mij dwars zat en ik wist dat dit gewoon een technische kwestie was die gemakkelijk aangepast kon worden. Ook het feit dat ik geen sandan-examen zou gaan doen, hoewel enigszins teleurgesteld, kon ik prima accepteren.
Wat belangrijker voor mij werd, was de vraag die vrijwel onmiddellijk opkwam: Hoe komt het dat ik mijzelf heb verwond? Deze vraag bleef twee weken door mijn hoofd spoken, totdat ik tijdens een van mijn wekelijkse trainingen een antwoord kreeg. Maar, voordat ik hierover verder schrijf…eerst iets anders… In december 2013 schreef ik een klein artikel voor Zanshin (nationaal tijdschrift voor iaido en kendo) over het tegenkomen van je 'demonen' tijdens het beoefenen van iaido. Dit artikel kwam tot stand als een reactie op een artikel dat was geschreven door een van de leidende sensei hier in Nederland. Toen ik zijn artikel las, herkende ik meteen het dilemma van het beschrijven wat iaido nu eigenlijk precies is. Hoe leg je aan een buitenstaander uit wat iaido is? En meer specifiek, wat het voor jou persoonlijk betekent. En omdat het artikel iets beschreef dat moeilijk onder woorden te brengen is, raakte ik nog meer gemotiveerd om op te schrijven wat het voor mijzelf betekent. Want, misschien zullen sommigen, die wellicht iaido beoefenen, dit op een gegeven moment herkennen: het beoefenen van iaido wordt een steeds persoonlijkere reis als je eenmaal een bepaald punt op je ‘reis’ hebt bereikt. Deze reis is niet gemakkelijk te beschrijven aan anderen, omdat de ervaringen die je opdoet meestal zo subtiel zijn, sereen en innerlijk zelfs, dat de poging om dit onder woorden te brengen de eigenlijke ervaring al teniet zou doen. Toch wilde ik het poging wagen. Ook om de erkenning te geven dat iaido inderdaad (veel) meer is dan het zwaard tevoorschijn halen, een paar zwaaien maken en weer terug doen.
Vanaf het moment dat ik mijn training begon bij Kendo Kai Higashi in Arnhem, was er geen enkele training waarin ik niet werd uitgedaagd. Reeds na een paar weken trainen als beginner ervoer ik een sterke Deja-vu waarbij ik letterlijk mijn evenwicht verloor. Ik vatte het op als een teken dat ik op de juiste plek was. Sindsdien had ik, telkens dat ik de dojo binnenkwam, gemengde gevoelens. Het voelde als thuiskomen gemengd met angst om de dojo binnen te gaan. Thuiskomen omdat het duidelijk werd dat ik mij thuis voelde in iaido. Ik vond een soort rust in de "iai" (het trekken van het zwaard met volledig bewustzijn). Maar, de angst was er ook, angst omdat ik steeds vaker geconfronteerd werd met mijn innerlijke "demonen" die tussen mij en de "iai" stonden, of...om het beter te omschrijven...omdat het mij weerhield om volledig "bewust" te zijn in het moment van het trekken van het zwaard.

Het is wellicht verhelderend om het begrip "angst" in dit artikel te voorzien van wat uitleg. Angst zelf is in zekere zin iets dat 'een demon' genoemd kan worden. Het woord 'demon', zoals het in dit artikel wordt gebruikt, verwijst naar iets dat je ervan weerhoudt om zonder angst te zijn, of om de dingen helder te zien of te voelen, niet vertroebeld door negatieve gedachten. Die 'demonen' zullen zich altijd, bewust of onbewust, manifesteren via je denksysteem. Het lastige aan dit gegeven is, dat zodra je de ‘demon’ ontdekt, bewust van wordt, en je het in eerste instantie ontkent, niet wilt zien en…diabolisch genoeg…juist daardoor het in kracht laat toenemen.
Maar, deze demon = angst kan, in feite, een uitstekend instrument zijn om iemands iai te verbeteren en dus gaan dienen als een stimulator. Aan de andere kant kan het zich net zo goed op een negatieve manier manifesteren. En toen dit bij mij gebeurde, werd mijn uitvoering agressief en uiterst gespannen. Ook raakte ik in gevecht met mijzelf door een manier te vinden om deze spanning en agressiviteit kwijt te willen raken en een gewoon een goede training te hebben.
Ik denk dat er verschillende leraren zijn geweest die zich hebben afgevraagd waarom ik zo'n koppige indruk maakte tijdens hun lessen. Als dat zo is, bij deze mijn excuses :). Het waren nooit de gesproken woorden die mijn koppigheid veroorzaakten, het was mijn onvermogen om met mijn eigen demonen om te gaan...

Uiteindelijk, na meer dan tien jaar trainen, werden sommige van die demonen mij bekend en leerde ik inzien dat het beoefenen van iaido juist een aanzienlijke invloed kon hebben op het omgaan met die demonen. Elk moment dat ik in de dojo doorbracht, of beter gezegd, elk moment dat ik iaido beoefende, gaf het mij het vermogen om enkele van die demonen zodanig in de ogen te kijken dat het geen obstakel meer was: "saya no uchi" (overwinning zonder het zwaard te trekken). Toch realiseerde ik me elke keer weer, terwijl ik mijn hakama en gi aantrok en me mentaal en fysiek voorbereidde op de training, dat terwijl ik de dojo binnenging, ik een zacht gevecht met mezelf aanging.
Het interessante hieraan was, dat ik me letterlijk begon voor te stellen dat ik het zelf was die voor me stond... ik was mijn eigen tegenstander geworden. Ik begon dit met opzet te doen, om een duidelijk beeld...een duidelijk gevoel...te creëren van het feit dat de overwinning die ik zou kunnen genieten, net zo snel weer wordt uitgewist door mijn eigen aanwezigheid. Dit gevoel werd sterker en sterker tot het punt dat ik voelde dat zolang 'ik' aanwezig was in deze actie, in dit gevecht, ik nooit in staat zou zijn om met volle oprechtheid op te staan nadat een kata was beëindigd.
Dit bracht me tot een geheel nieuwe benadering in het beoefenen van iaido. Verschillende keren, wanneer ik van plan was een kata te beginnen (of dit nu zittend op de grond in seiza of staand was), moest ik mezelf ervan overtuigen de kata voort te zetten. Dit betekende dat ik in seiza kon blijven zitten, gewoon 'wachtend' op het juiste moment om mijn handen op het zwaard te leggen.
Ik begon te experimenteren met de tijd die je jezelf kunt toestaan voordat je daadwerkelijk je zwaard zou ‘moeten’ trekken. Dit zorgde ervoor dat ik tijdens mijn individuele training soms meer dan tien minuten in seiza zat te 'wachten' om uiteindelijk het juiste moment te vinden om in actie te komen. De uitdaging was om te zien hoe lang ik mijn greep op ‘aanwezig zijn’ kon vasthouden zonder de iai te verliezen. Met andere woorden, ik probeerde uit te vinden wanneer een van mijn demonen de overwinning over mij zou opeisen. Het trekken van het zwaard kon dan alleen plaatsvinden als de greep op het aanwezig zijn, met volledig bewustzijn, niet verloren ging.
Wanneer je dit zo leest klinkt het bijna als een paradox om het zwaard überhaupt nog te trekken…uiteindelijk verzwakt je vermogen om volledig aanwezig te zijn toch wel. Maar, je zou hiermee kunnen zeggen dat het trekken van je zwaard een daad wordt van het in stukken snijden van je innerlijke demon. En het is deze paradox die iaido voor mij zo interessant en mooi begon te maken.

Zijn, of volledig aanwezig en bewust zijn, binnen iaido, is iets wat je zou kunnen aanduiden als een onveranderlijke lijn die zichzelf gaat trekken door alles wat vorm en/of vormloos is. Dit 'zijn'... wat 'iai' wordt genoemd... is het eigenlijke ingrediënt dat je beoefent bij het uitvoeren van een kata, bij het beoefenen van iaido. Uiteindelijk is het de aandacht voor de 'demon' die je ervan weerhoudt volledig bewust te zijn. Volledig bewust zijn, met een sterke 'iai', is een soort loskoppeling van jezelf. Dus, met andere woorden, je zou kunnen zeggen dat de demon zich manifesteert binnen de beoefening van een kata. Dat wetende, kun je zeggen dat elke onzuiverheid... elke demon die zich manifesteert... in je uitvoering een verstoring in die lijn zal zijn.

Enkele jaren geleden nam ik deel aan het Nationaal kampioenschap voor iaido. Na de tweede poule lag ik eruit. Dit was een behoorlijke teleurstelling voor mij. Vooral omdat ik het jaar daarvoor wel in de knock-outs wist te komen. Na het kampioenschap vroeg ik de leidende sensei wat hij zag in mijn prestaties. Of eigenlijk wilde ik weten wat hij miste in mijn uitvoering. Hij liet mij weten dat mijn iai voorheen sterker was. Dit zette mij onmiddellijk aan het denken. En na enig tijd werd het me duidelijk dat ons dagelijks leven in alle facetten zichtbaar wordt in de uitvoering van iaido. Sinds dat moment wist ik dat niets van elkaar los staat, dat we niet slechts toeschouwers zijn, maar dat we deel uitmaken van alles.
Alles wordt getoond in wat we doen en hoe we het doen. Vooral wanneer dit 'doen' zo sterk anticipeert op je vermogen om bewust te zijn. En natuurlijk nog meer wanneer dit 'doen' volledig gericht is op het uitvoeren van één enkele handeling.

Met de jaren werden mijn trainingen mooier en interessanter door de ontdekking dat iaido een rijke geschiedenis heeft die verkend en ervaren kon worden door de beoefening van de 'Shoden', 'Chuden' en 'Okuden' koryu kata. Dit zijn de meer uitgebreide en tevens oudere kata van iaido. Eerlijk gezegd, vanaf het moment dat ik deze kata begon te leren en steevast begon mee te nemen in mijn trainingen, begon mijn begrip van iaido dramatisch toe te nemen. Het kon wel eens zo zijn dat de ware rijkdom in het moment ligt dat mijn demonen niets meer werden dan mijn eigen privé-danspartners in plaats van tegenstanders.

--------

Terug naar waar dit verhaal mee begon...
Tijdens een training, twee weken na de blessure, had ik mijn zinnen gezet op het opnieuw evalueren van mijn iai. Ik wilde me volledig concentreren op elk detail, elke beweging in elke kata. Ik realiseerde me toen dat ik door de jaren heen verschillende onderdelen binnen elke kata had verwaarloosd en nu de mogelijkheid zag, en had gecreëerd, om deze punten aan te pakken en te verbeteren. Tijdens het uitvoeren van de kata, al tijdens de training, merkte ik dat mijn uitvoering onmiddellijk beter werd, meer ontspannen en groter. Dit voelde als een bonus, maar het gaf nog steeds geen antwoord op de vraag waarom ik mezelf had gesneden. Op de avond na de training, ik deed de afwas, had ik het opeens door. Ineens wist ik het... ik had een geweldige training gehad en nu wist ik waarom ik me tijdens de Ishido cup had gesneden.

Het was een manier om een van mijn demonen te accepteren. En...geloof me.…geen hoogvliegend, spiritueel verlichtingsgedoe hier...nee, wat er gebeurde was, dat ik me op dat moment realiseerde dat een zeer prominente 'demon' klaar was om 'doorgesneden' te worden.

De uitleg: in al die jaren dat ik iai(do) beoefende, en andere budo daarvoor, zat één ding me altijd in de weg: de behoefte naar bevestiging en erkenning dat ik ergens goed in was...in dit geval iaido. Het is iets dat ik heel goed wist, maar dat ik had wegstopt in een van die mooie vergulde doosjes die je ergens verstopt en waarvan je denkt dat niemand deze ooit zal vinden, ook al hangt dit mooie doosje duidelijk zichtbaar om je nek. Altijd had ik het gevoel dat het iets slechts was, iets om je voor te schamen, omdat je niemand om bevestiging zou moeten willen 'vragen', voor wat dan ook. Ik had geen idee hoe ik ermee om moest gaan, dus negeerde ik het gewoon. Maar met alle dingen die je negeert, het vindt altijd een manier om weer op je deur te komen kloppen en…meestal is dat op een zeer ongelegen moment en op een zeer ongecontroleerde en geforceerde wijze. Mijn gretigheid naar de erkenning dat ik goed was, werd een obstakel voor het hebben en houden van een open geest. Hoewel mijn uitvoering niet slecht was, werd het, op dat cruciale moment, volledig overschaduwd door deze 'demon'.

Het ontvouwde zich allemaal in een interessante snee tijdens het uitvoeren van "ganmen ate" tijdens de Ishido cup.